Oddly Machine

Có hai cách để nghĩ về tính cách của bạn. Thứ nhất là nghĩ về những đặc điểm tính cách mà bạn có, hay mức độ sẵn sàng trải nghiệm (O), tận tâm (C), hướng ngoại (E), dễ tính (A) và bất ổn tâm lý (N) (mà tôi gọi là mô tình tình cách 5 yếu tố Big Five). Thứ hai là nghĩ về những việc bạn làm, hay những dự án cá nhân của bạn: ví dụ như “vượt qua hội chứng sợ xã hội”, “thuyết trình thật tốt trong buổi gặp bán hàng”, hay “ngừng trì hoãn.” Bằng việc xem xét những dự án cá nhân, những “công việc” hàng ngày, chúng ta có thể có được góc nhìn mới rộng hơn về mình thay vì chỉ nhìn vào “những gì ta có”.

Những gì ta làm ảnh hưởng đến con người ta. Đó là bởi dự án cá nhân đều hướng về tương lai—chúng đưa ta về phía trước. Bằng việc lần theo con đường này, chúng ta có thể đánh dấu tấm bản đồ về chính con người mình. Điều tuyệt vời nhất là ta có thể học cách điều chỉnh quỹ đạo. Bằng cách đó, các dự án giúp hình thành nên con người ta, định hình năng lực để hướng tới cuộc sống tốt đẹp hơn. Hay nói theo cách khác, dự án thế nào thì cuộc đời sẽ thế đó.

Dự án cá nhân không chỉ là các dự án lớn. Đơn giản đó chỉ là những gì chúng ta lựa chọn để làm. Trẻ tập đi cũng theo đuổi dự án của riêng chúng khi chúng tập đi, những kẻ yêu nhau cũng có dự án riêng khi họ yêu. Dự án cá nhân có thể nhỏ nhặt, như dắt chó đi dạo chẳng hạn, hoặc cũng có khi thể hiện khát vọng hay sự dũng cảm dám hành động của một người.

Hãy dành thời gian viết ra những dự án của bạn. Việc đánh giá mà tôi gọi là Phân tích dự án cá nhân này (Personal Projects Analysis PPA) có thể tiết lộ rất nhiều điều. Tôi và đồng nghiệp đã nghiên cứu PPA của hàng ngàn người và phát hiện ra những nhóm cơ bản theo mức độ phổ biến lần lượt như sau (đi kèm ví dụ):

• Nghề nghiệp hoặc Công việc: Ước tính xong ngân sách dự kiến.
• Mối quan hệ: Ăn tối với người phụ nữ đội mũ rộng vành.
• Duy trì (bảo dưỡng): Mua nhiều ống mực hơn.
• Giải trí: Đi nghỉ dưỡng.
• Sức khỏe hoặc Cơ thể: Giảm 15kg.
• Hướng nội: Giải quyết nỗi buồn lo của mình.

Dù không hề phổ biến, các dự án hướng nội lại đặc biệt thú vị và quan trọng. Đây là các dự án chú trọng vào bản thân, ví dụ như “trở thành người biết lắng nghe tốt hơn” hoặc “cố gắng ít sợ xã hội hơn”. Một mặt các dự án này liên quan đến những cảm xúc tiêu cực, mặt khác cũng được coi như một cuộc phiêu lưu sáng tạo vì bạn đã sẵn sàng mở lòng mình cho các trải nghiệm mới. Nghiêng về phía nào nhiều hơn nằm ở nguồn gốc của các dự án này.

Nếu bạn có liệt kê ra dự án hướng nội thì hãy tự hỏi mình: điều gì khiến bạn muốn làm dự án đó? Nếu do bản thân bạn tự hướng đến một phiên bản mình muốn trở thành, muốn trở nên tốt hơn thì các dự án đó khả năng thành công sẽ cao hơn. Nhưng nếu nguyên do là từ người khác, có thể bạn sẽ không thực hiện, hoặc có làm cũng cảm thấy ép buộc.

Giá trị lớn nhất của việc nghĩ về tính cách qua việc ta “làm các dự nào” thay vì “có những tính cách nào” nằm trong những từ này: tiềm năng thay đổi. Chúng ta có thể lựa chọn, thích nghi dự án của mình theo cách mà ta không thể làm với tính cách. Nhưng điều này cũng không có nghĩa là bỏ mặc tính cách sẵn có. Nghiên cứu cho thấy vị trí của bạn trên mô hình tính cách 5 yếu tố cũng ảnh hưởng đến cách ta đánh giá những dự án của mình. Ví dụ những người tâm lý bất ổn luôn có thiên hướng cảm xúc tiêu cực, nên dễ cho rằng các dự án của mình, dù là về công việc hay dự án hướng nội, là căng thẳng. Khi đó, hãy luôn dành chỗ cho những dự án mang lại cho bạn sự hài lòng, cổ vũ, không nhất thiết phải là dự án gì lớn lao.

Tính cách cá nhân ảnh hưởng nhiều đến mức độ hạnh phúc, nhưng các dự án có thể nắm át chủ bài. Ví dụ, một người hướng nội không nhất thiết phải có cuộc sống không hạnh phúc. Người ấy có thể rất đam mê viết blog về chính trị chẳng hạn. Điều này mang lại hy vọng rằng bạn không nhất thiết phải là nạn nhân của tính cách “trời cho”. Hay giả thử bạn muốn làm những việc đi ngược lại tính cách tự nhiên của mình. Liệu điều này có thể không?

Khả năng thay đổi chính là điều thú vị trong tính cách của chúng ta. Lý do chúng ta thay đổi thường là nhằm đạt được những dự án các nhân. Đó là cách chúng ta làm mới con người mình. Điều này bằng cách nào mà có được? Đôi khi chúng ta muốn làm những việc mà việc ấy đòi hỏi ta phải bước ra ngoài mình. bước vào vùng “tính cách tự do”. Ví dụ một người tính cách hiền hòa đột nhiên trở nên khó chịu để có được một cuộc hẹn anh ta muốn. Điều này khiến đôi khi ta có cảm tưởng một người có tính cách thế này, dù thực sự tính cách của họ lại khác. Nếu thường xuyên bước vào vùng “tính cách tự do” này, chúng có thể xuất hiện với tần suất ngày càng nhiều, và có thể trở thành tính cách của chúng ta.

Brian R. Little

Lược dịch từ bài viết trên Ted Ideas

Ảnh bìa: Freepik.